150 jaar NVvP

De vereniging van 1871 tot aan vandaag

De oudste en grootste beroepsvereniging van medisch specialisten in Nederland, de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie. Ontstaan in een tijd waarin de geneeskunst zich ontwikkelde van academische theorie en tamelijk routineuze praktijk naar medische wetenschap.

Toewerkend naar de jubileumdag publiceren wij hier in 15 fases, nieuwe decennia. We beginnen in 1871 en eindigen in 2021. Onderstaand een introductievideo over de NVvP tijdlijn 1871-2021 door bestuurslid Alan Ralston.

Update 2024

Mede naar aanleiding van het recente 150-jarig bestaan van de NVvP heeft oud-psychiater Paul van Alphen een historisch overzicht van de psychiatrie samengesteld aan de hand van filatelistisch materiaal. Daarin wordt aandacht besteed zowel aan de ontwikkeling van de psychiatrie internationaal als aan personen die een belangrijke bijdrage hebben geleverd, alsook aan de impact van psychiatrische aandoeningen (aan de hand van bekende historische figuren) en aan aspecten van het verzamelen zelf. Al met al een boeiend en origineel perspectief op onze geschiedenis.

Meer informatie incl. fragmenten vindt u hier.

Voor de Tijdlijn is uitvoerig geput en geciteerd uit de volgende standaardwerken:

Oosterhuis, H., Gijswijt-Hofstra, M. 2008. Verward van geest en ander ongerief. Psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg in Nederland (1870-2005). Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Vos, J.L.M. 2011. 'Pleitbezorger van de psychiatrie'. De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, 1871-2011. Utrecht: De Tijdstroom.
Vijselaar, J. and Bolt, T. J.L.C. 2012. Schroeder van der Kolk en het ontstaan van de psychiatrie in Nederland. Amsterdam: Uitgeverij Boom.
Scull, A. 2015. Madness in Civilization: A Cultural History of Insanity, from the Bible to Freud, from the Madhouse to Modern Medicine. London: Thames & Hudson Ltd.

Tijdlijn

1991 - 2000

De DSM-IV was eigenlijk niet de vierde versie, want na de DSM-III volgde in 1987 de DSM-IIIR, die net als de derde editie onder de hoede van Robert Spitzer stond. Allen Frances, die meer dan Spitzer een klinisch psychiater was, stond aan het roer van de DSM-IV. De meest opvallende verandering aan de DSM-IV ten opzichte van de vorige edities was dat er niet zoveel veranderde: waar DSM-III terecht gezien wordt als revolutionair, en de DSM-IIIR bijna dertig nieuwe diagnoses toevoegde, terwijl er ook het nodige gesleuteld werd aan diagnostische criteria, was de insteek van Frances bewust conservatief.

Lees hier meer over het decennium 1991 - 2000

1981 - 1990

Eén van de leden van de originele Task Force die de DSM-III ontwierp, Nancy Andreasen, zou in de jaren tachtig een boek schrijven, dat een iconische plek zou krijgen in de ‘neurobiologische revolutie’ van de jaren tachtig en negentig. Ze speelde als jonge psychiater al een belangrijke rol in de Task Force, en had een glanzende carrière o.a. als onderzoeker en hoofdredacteur gedurende 13 jaar van de American Journal of Psychiatry. Ze wist toen al, dat de groep bezig was met een revolutionair project, dat de psychoanalytische dominantie van de Amerikaanse psychiatrie moest doorbreken.

Lees hier meer over het decennium 1981 - 1990

1971 - 1980

Met haar boek ‘Laten ze het maar voelen’ gaf Corrie van Eijk-Osterholt in 1972 de aanzet voor een grote maatschappelijke verontwaardiging over de omstandigheden in psychiatrische inrichtingen. Na een televisie-uitzending over het boek, stromen duizenden reacties binnen. De eerste stappen van de cliëntenbeweging in Nederland waren gezet.

Je leest meer over het decennium 1971 - 1980 op deze pagina.

1961 - 1970

1969 is het jaar waarin de homobeweging in de VS van de grond komt. Enkele maanden na de Stonewall riot protesteren activisten tijdens de jaarlijkse APA-bijeenkomst tegen conversie- en aversietherapieën en eisten de verwijdering van homoseksualiteit uit de DSM.

Je leest meer over dit decennium op deze pagina.

1951 - 1960

In het belang van het kind.
In 1951 krijgt John Bowlby van de WHO de opdracht een rapport op te stellen over de geestelijke conditie van dakloze kinderen in het naoorlogse Europa. Bowlby’s focus op daadwerkelijke moeder-kind interactie brak enigszins met de psychoanalytische traditie, die meer nadruk legde op het innerlijk leven en fantasie.

De totstandkoming van de Adoptiewet van 1956 hing samen met de Kinderwetten aan het begin van de twintigste eeuw. Het belangrijkste kenmerk van deze wetgeving was dat het kind beschermd en waar nodig gered diende te worden wanneer de ouders het kind pedagogisch en/of fysiek verwaarloosden.

Lees hier meer over wat er gebeurde in het decennium 1951 -1960

1941 - 1950

Benjamin Spock publiceert in 1946 The Common Sense Book of Baby and Child Care. Na de Bijbel was het de grootste bestseller van de naoorlogse periode.

Je leest meer over dit boek en dit decennium via deze link.

1931 -1940

Walter Freeman voert in 1936 samen met zijn collega James Watts de eerste leukotomie uit bij een patiënt met schizofrenie. Groei, differentiatie en diversificatie kenmerkten de ontwikkeling van de NVvPN in de jaren twintig, en deze ontwikkeling zette door in de jaren dertig, zij het in een context van economische neergang en bezuinigingen in de zorg.

Lees hier meer over wat er gebeurde in het decennium 1931 -1940

1921 - 1930

Hoe stond het ervoor met de psychiatrie na 50 jaar NVvP(N)? Drie vooraanstaande leden bogen zich ter gelegenheid van de 50ste verjaardag over deze vraag: voorzitter L. Bouman, C. Winkler en G. Jelgersma (hun redes zijn terug te vinden in Psychiatrische en Neurologische Bladen nr. 25, opgeslagen in het nationaal archief te Den Haag, samen met het resterende archief van de NVvP).

Dit en meer over het decennium 1921 - 1930 lees je hier.

1911 - 1920

Het magnum opus van Karl Jaspers uit 1913 wordt met recht beschouwd als één van de meest invloedrijke werken in de geschiedenis van de psychiatrie. In hetzelfde gaf John Broadus Watson een lezing aan Columbia University getiteld ‘Psychology as the Behaviorist Views It.' Dit college zou bekend worden als de ‘behaviorist manifesto’ en Watson zelf als de vader van het behaviorisme.

Lees hier meer over het decennium 1911- 1920

1901 - 1910

Freud nodigt in 1902 een klein gezelschap collega’s (Wilhelm Stekel, Alfred Adler, Rudolf Reitler en Max Kahane) uit om onder het genot van een sigaar, koffie en (Weense!) taart te discussiëren over de nieuwe wetenschap van psychoanalyse. In 1909 vertrekt hij naar Amerika voor een serie hoorcolleges; The Clark Lectures. Freud was zeer opgetogen en schreef aan Jung: “Dit is het meest enerverende dat mij de laatste jaren is overkomen.”

Lees hier meer over het eerste decennium van de 20ste eeuw.

1891 - 1900

In 1894 verscheen Studien über Hysterie van Josef Breuer en Sigmund Freud, een van de meest invloedrijke teksten uit de geschiedenis van de psychiatrie. Het wordt gezien als het fundamentele werk van de psychoanalyse. Voor het eerst worden begrippen als afweer, verdringing en overdracht beschreven. De kiem van de ‘eeuw van Freud’ werd in 1895 geplant.

Lees hier meer over het decennium 1891 - 1900.

1881 - 1890

De Tweede Krankzinnigenwet uit 1884 vormde een beperkte revisie van de Krankzinnigenwet van 1841. Kern van de wetten vormde het Staatstoezicht op Krankzinnigen en Krankzinnigengestichten enerzijds, en regelgeving rond opname en ontslag uit de gestichten anderzijds. De wet van 1884 bleef tot aan de start van de Wet BOPZ in 1994 van kracht.

Lees hier meer over het decennium 1881 - 1890.

1871 - 1880

Vier gestichtsartsen (Johannes Nicolaas Ramaer, Arnoldus Hugo van Andel, Regnerus Lammerts van Bueren en Nicolaas Bernard Donkersloot) besloten in juni 1871 tot de oprichting van een vereniging voor psychiatrie, met drie grondslagen: de bevordering van psychiatrie als wetenschap, de behartiging van de belangen van haar beoefenaars en van het lot der krankzinnigen.

Lees hier meer over de beginjaren van de vereniging.