overig (3)

De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP), die in november 2021 haar honderdvijftigste verjaardag viert, is in verschillende opzichten een bijzondere vereniging. Ze is de oudste en grootste beroepsvereniging van medisch specialisten in Nederland. Ze ontstond in een tijd waarin de geneeskunst zich ontwikkelde van academische theorie en tamelijk routineuze praktijk naar medische wetenschap. De geneeskundige beroepsopleiding en beroepsvorming spitsten zich in de tweede helft van de negentiende eeuw steeds meer toe op de beoefening van praktijkgerichte wetenschap. Met de verwetenschappelijking van de geneeskunst groeide de behoefte aan specialisatie. Artsen die zich bijzonder interesseerden voor een bepaald onderdeel van hun vak sloten zich aaneen in wetenschappelijke beroepsverenigingen, als eersten dus de psychiaters in 1871.

17 November 1871 - Oprichtingsvergadering Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVP)

Vier gestichtsartsen (Johannes Nicolaas Ramaer, Arnoldus Hugo van Andel, Regnerus Lammerts van Bueren en Nicolaas Bernard Donkersloot) besloten in juni 1871 tot de oprichting van een vereniging voor psychiatrie, met drie grondslagen: de bevordering van psychiatrie als wetenschap, de behartiging van de belangen van haar beoefenaars en van het lot der krankzinnigen.

Gemeenschappelijke beoefening en ontwikkeling der psychiatrie eenerzijds, aankweeking van psychiatrische kennis onder Nederlands geneeskundigen anderzijds, ziedaar wat onze Vereeniging wil. Doch hiermede heeft zij slechts één doel voor oogen! Het is het heil van hem aan welker belangen onze tak van wetenschap gewijd is, door hun eene doelmatige behandeling, zoowel in het begin hunner ziekte, als in het verder verloop daarvan, te verzekeren.” J.N. Ramaer (oprichtingsbijeenkomst NVP 1871)

1874 - Het belang van goede verpleging

Volgens de uitgangspunten van de morele behandeling vormde opname in het gesticht in zichzelf het belangrijkste therapeutisch instrument bij de behandeling van krankzinnigheid. Maar die opname moest dan wel voldoen aan een aantal voorwaarden: een schone, comfortabele leefomgeving met voldoende ruimte en rust, op afstand van de ziekmakende omgeving waar de krankzinnigheid ontsprong. 

1876 - Wet op het Hoger Onderwijs

Schroeder van der Kolk.JPG

Elke professie beroept zich voor zijn maatschappelijke legitimatie op exclusieve deskundigheid en expertise, zo ook de psychiatrie. De doelstelling van de NVP omvatte het bijeenbrengen van beoefenaars van de psychiatrie, en uitwisseling en onderlinge verspreiding van kennis en ervaring. (Afbeelding; Schroeder van der Kolk, hoogleraar Anatomie en Fysiologie van de (destijds) Hogeschool Utrecht)

1877 - The Times rapporteert over de toestand in de gestichten

De negentiende eeuw kenmerkte zich internationaal door een sterke groei in het aantal gestichten ten behoeve van de behandeling van krankzinnigen, en naarmate de eeuw vorderde, een sterke groei in hun bewonersaantall
en.

1880 -  Beard Practical Treatise on nervous exhaustion

George Beard.jpg

Hoewel de neuroloog George Beard (1839-1883 - Afbeelding) waarschijnlijk niet de bedenker was van de term ‘neurasthenie’, promootte hij dit concept via zijn publicaties, vooral A Practical Treatise on Nervous Exhaustion (Neurasthenia): Its Symptoms, Nature, Sequences, Treatment (1880) en American Nervousness: Its Causes and Consequences (1881). Letterlijk opgevat betekende neurasthenie zwakte van het zenuwgestel, en Beard omschreef meer dan 50 symptomen geassocieerd met de aandoening, die hij karakteriseerde als een vorm van uitputting met mentale, fysieke, en neurologische symptomen.

1880 - A Blighted Life: A True Story.
Lady Rosina Bulwer Lytton.JPGGeschiedenis, zo gaat het aforisme, wordt geschreven door de overwinnaars. Geldt dat ook voor de psychiatrie? De digitalisering heeft ondertussen veel van bronnen zeer toegankelijk gemaakt, lees bijvoorbeeld de vurige polemiek van Lady Rosina Bulwer Lytton (afbeelding), vrouw van de beroemde schrijver Sir Edward Bulwer Lytton. Het verhaal van hun ongelukkig huwelijk, hun ongelukkige scheiding, en zeer publieke vete culmineerde in het afvoeren van Lady Rosina, middels de medische verklaringen van twee gewillige artsenvrienden van Sir Edward, naar een gesticht. 

1872: Johannes Nicolaas Ramaer wordt inspecteur voor de krankzinnigengestichten en legt zijn voorzitterschap van de NVP neer.

Ramaer.JPG

Ramaer, die in 1847 samen met G.E. Voorhelm Schneevoogt al initiatiefnemer was tot de oprichting van de Nederlandsche Maatschappij tot bevordering van de Geneeskunst, sprak tijdens de oprichtingsbijeenkomst de historische woorden:

 

1875: Oprichting van de American Neurological Association

De relatie tussen neurologie en psychiatrie is innig, maar in de loop der tijd ook gekenmerkt door periodes van frictie en wisselende afstand tot elkaar.

 

1876 -  Robert-Fleury schildert Pinel

Pinel Robert-Fleury.JPG

In een historisch overzicht over de stichting van de psychiatrie kan dit beroemde werk van Robert-Fleury, die de stichtingsmythe van de psychiatrie verbeeldt, niet ontbreken. Pinel, de Franse ‘vader van de psychiatrie’ gebiedt een bewaker een krankzinnige vrouw, die fel verlicht en enigszins provocatief ontkleed naar voren stapt, van haar ketenen te bevrijden.

 

1879 -  Adres van NVP aan minister van Binnenlandse zaken

Ook in Nederland vormde de overbevolking in de krankzinnigengestichten het meest nijpende probleem. Tussen 1870 en 1896 groeide het aantal opgenomen patiënten in gestichten van 3375 naar 7109. Daar stond een uitbreiding in de capaciteit (‘het grote bouwen’) tegenover, maar dat bracht onvoldoende soelaas. De vereniging zond in 1879 een adres aan de minister van Binnenlandse Zaken om deze problematiek onder de aandacht te brengen.