1902 - Adolf Meyer wordt directeur van het New York Pathological Institute

We zijn geneigd de historie van psychiatrische theorieën te zien als een scholenstrijd tussen medisch-biologische en psychologisch-existentiële benaderingen. De werkelijkheid is veelkleuriger, en er zijn altijd personen en richtingen geweest die meerdere perspectieven probeerden te integreren. Adolf Meyer, een van de meest invloedrijke psychiaters van de eerste helft van de 20ste eeuw, is een prominente vertegenwoordiger van deze benadering.

Zijn ‘psychobiologie’, een eclectisch programma van onderzoek, theorievorming, en praktijk, gaf de aanzet tot een periode van bloei en diversiteit, maar droeg ook bij aan fragmentatie.

Adolf Meyer

1902 - Das Psychologische Mittwochs-Gesellschaft

Elk rijk moet ooit ergens beginnen. Er is veel voor te zeggen dat die van de psychoanalyse begon in de herfst van 1902 aan de Berggasse 19 in Wenen, op woensdag rond 20:30u welteverstaan. Freud nodigde daar een klein gezelschap collega’s (Wilhelm Stekel, Alfred Adler, Rudolf Reitler en Max Kahane) uit om onder het genot van een sigaar, koffie en (Weense!) taart te discussiëren over de nieuwe wetenschap van psychoanalyse.

Een rondleiding door het huis
aan de Berggasse 19

1905 - Schaudinn en Hoffman identificeren het pathogeen van dementia paralytica

In het laatste decennia van de 19^e eeuw bracht de wetenschappelijke ontwikkeling van laboratorium methoden een revolutie teweeg in de geneeskunde. De germ theory (kiemtheorie) van ziekte die met het werk van o.a. Simmelweis (obstetrie) en Snow (cholera) voorlopers kende, bloeide op in de tweede helft van de eeuw met het werk van Pasteur en Koch. Psychiatrie viel buiten deze ontwikkeling, zoals beschreven in eerdere afleveringen, en de wake-up call van Mitchell stimuleerde de psychiatrie om dichter de ontwikkelingen in de geneeskunde te volgen.

The historical reenactments of the discoveries
of cures for syphilis.

1907 - Het Internationale Congres voor Psychiatrie, Neurologie en Krankzinnigenverpleging

De nauwe relatie tussen psychiatrie en neurologie in Nederland liep internationaal enigszins uit de pas (maar de NVvP was er ook relatief laat bij om zich als vereniging te organiseren). Het Eerste Internationaal Congres voor Psychiatrie, Neurologie, Psychologie en Krankzinnigenverpleging dat in september 1907 in Amsterdam georganiseerd werd illustreerde deze inclusieve insteek, gelet op het brede palet aan onderwerpen, wat bijdroeg aan de toen unieke grootschaligheid van het evenement: zo’n vijfhonderd vakgenoten uit ca. dertig landen kwamen bijeen.

U vindt het oorspronkelijke boekje bij het congres, met een prachtige historische toelichting bij de tentoonstelling, hier.

Programmaboek Congres 1907

1907 - Leendert Bouman hoogleraar aan de VU

Waar Meyer poogde een integratie te bewerkstelligen van (wetenschappelijke) perspectieven op waanzin, poogde de VCVKZN (zie Tijdlijn 1881-1890) een christelijke psychiatrie te ontwikkelen, met integratie van geloofsperspectieven. De leerstoel en opdracht aan Leendert Bouman (1869-1936), hoogleraar theoretische biologie, psychiatrie en theologie aan de Vrije Universiteit (vanaf 1907) en vervolgens hoogleraar psychiatrie en neurologie aan de Rijksuniversiteit Utrecht (1925-1936), is exemplarisch voor dit streven, en levert een mooie illustratie op van hoe wetenschappelijke, humane, en klinische perspectieven geïntegreerd kunnen worden.

De inaugurale reden van Leendert Bouman vindt u hier.

Leendert Bouman

1907 - Oprichting Psychiatrisch Juridisch Gezelschap

Zoals in de vorige aflevering van de Tijdlijn beschreven vormden vraagstukken rond misdaad en geestesziekte een belangrijk (publiek) thema, die de vinger op kwetsbare plekken van de psychiatrie legde: onduidelijkheden over wat geestesziekte was en vooral de grenzen daarvan, onenigheid tussen psychiatrische ‘deskundigen’, en gebrek aan een wetenschappelijke grondslag die hierin de weg kon wijzen. De complexiteit van dergelijke vraagstukken leidde in 1907 tot de oprichting van het Psychiatrisch Juridisch Gezelschap.

De doelstelling van het gezelschap luidt:

“… bestudering van gerechtelijk-psychiatrische en gerechtelijk-psychologische vraagstukken en gevallen te bevorderen en het houden van samenkomsten ter bespreking van die vraagstukken en gevallen.”

Deze doelstelling is tot op heden springlevend gebleven.

1907 - Henry Cotton in Trenton State Hospital New Jersey.

In Henry Cotton komen het idealisme van de psychobiologie en het optimisme over de natuurwetenschappelijke (laboratorium) geneeskunde samen. Hij verpersoonlijkt ook medische hubris en de potentiële tragische consequenties daarvan voor patiënten. Cotton werd door Adolf Meyer getraind toen die nog aan het hoofd stond van de Worcester State Hospital.

Met steun van Meyer reisde Cotton naar Duitsland om stage te lopen bij leidende figuren als Alzheimer en Kraepelin. Al op 31-jarige leeftijd viel hem de eer te beurt om leiding te geven aan een state hospital: Trenton in New Jersey. Mede op basis van ideeën van Kraepelin was hij ervan overtuigd dat hij de sleutel tot de waanzin gevonden had.

Henry Cotton

1908 - De geboorte van ‘Schizofrenie’

Het eerste publieke gebruik van de term schizofrenie vond plaats in april 1908, door Eugen Bleuler tijdens een psychiatrische conferentie in Berlijn. Zijn collega Carl Jung gebruikte de term een paar dagen later ook tijdens de eerste psychoanalytische conferentie in Salzburg.

Eugen Bleuler

1908 -  A Mind that found itself en 1909 National Committee for Mental Hygiene

Clifford Whittingham Beers werd in 1876 geboren in New Haven, Connecticut, in een gezin dat door het lot zwaar getroffen werd. Tijdens zijn studie in Yale leed hij aan terugkerende episodes van depressie en angst. Hij ontwikkelde hallucinaties en paranoia, en werd kort daarna opgenomen in Stamford Hall, The Hartford Retreat, en Connecticut State Hospital, waar hij door het personeel (fysiek) mishandeld en vernederd werd.

Na ontslag en een heropname verliet hij in januari 1905 het Hartford Retreat en schreef een boek over zijn ervaringen, A Mind That Found Itself. Het boek werd meteen een succes en gaf mede de aanzet voor de Mental Health Reform Movement in de Verenigde Staten. 

Clifford Whittingham Beers:
The Ideological progression of Mental Institutions

1909 - Freud in Amerika: de Clark Lectures

In 1908 viel er een uitnodiging in de bus van de Berggasse 19. Afzender was prof. G. Stanley Hall, president van het kleine doch prestigieuze Clark University in Worcester, Massachusetts en de eerste president van de American Psychological Association. De brief bevatte een uitnodiging om een serie hoorcolleges te geven voor het niet onaanzienlijke bedrag van 750 dollar (ca. 20.000 dollar anno nu). Freud was zeer opgetogen en schreef aan Jung: “Dit is het meest enerverende dat mij de laatste jaren is overkomen.”

Staand v.l.n.r. A.A. Brill, Ernest Jones, Sandor Ferenczi; Zittend v.l.n.r. Sigmund Freud, Stanley Hall en Carl Jung.