1991 - Nieuwe zakelijkheid (1): Beleidsnota Rooijmans; naar een professionele vereniging
De groei en vermaatschappelijking van de ggz die in de jaren tachtig was ingezet, zette door in de jaren negentig, waarbij zich een aantal schijnbare tegenstellingen voordeden. In de jaren tachtig was de heersende politieke gedachte dat de overheid teveel hooi op zijn vork had genomen en moest terugtreden. Het rapport van de commissie Dekker (1987) maakte de geesten rijp voor een zorgstelsel met minder overheid en meer markt. Tegelijk nam echter het maatschappelijk belang van de ggz toe en de rol van de overheid daarin ook, zeker nadat de ggz in 1989 via de AWBZ grotendeels onder auspiciën van de overheid kwam. De ‘terugtredende’ overheid wilde óók greep op de groei en ordening van de ggz.
|
|
1992 - Evidence-Based Medicine
In 1992 werd in de Journal of the American Medical Association een artikel gepubliceerd waarin Evidence-Based Medicine (EBM) aan de medische wereld geïntroduceerd: Evidence-based medicine: a new approach to teaching the practice of medicine (Journal of the American Medical Association, 268: 2420– 5).
In de jaren die volgden begon EBM aan een gestage opmars. In een artikel uit 2005 constateren Claridge et al. dat in de Medline database het gebruik van de term EBM sinds ’95 lineair toegenomen was (het artikel is ook interessant omdat de auteurs -geheel ahistorisch- EBM terugzoeken in de Oudheid, de Middeleeuwen en de Renaissance). Ze merken ook op dat het succes van EBM mede te danken was aan technische ontwikkelingen: in de groeiende mogelijkheden van computers om data op te slaan en te verwerken, en data-uitwisseling via het internet. Tegelijk paste het met de Zeitgeist van rationalisering en objectivering die ook op andere terrein aan invloed won.
|
|
1992 - Trauma, herstel en vrouwenhulpverlening
In de openingszin van Trauma and Recovery (1992) schrijft Judith Herman dat haar boek er niet zou zijn gekomen zonder de Women’s Liberation Movement en het feministisch initiatief om de basale concepten van normale en abnormale psychologische ontwikkeling opnieuw uit te vinden, voor mannen en vrouwen. Het publiek debat over ‘common atrocities of sexual and domestic life’, zo schrijft ze, is mogelijk gemaakt door de Vrouwenbeweging, maar in zichzelf is dat een voorbeeld van het soort strijd dat telkens weer gevoerd moet worden tegen het ‘episodisch vergeten’ van trauma door de geschiedenis heen. Herman verbindt dit sociale vergeten met de worstelingen met repressie, confrontatie en acceptatie op persoonlijke en relationeel niveau. Het boek betekende een doorbraak m.b.t het publieke bewustzijn van seksueel trauma en baande de weg voor andere klassiekers zoals van der Kolk’s Traumatic Stress (1996).
|
|
1993 - Nieuwe zakelijkheid (2): Onder Anderen, maatschappij en psychiatrie
In veel retrospectieven worden de ‘woelige jaren zestig’ (die in Nederland vooral in de jaren zeventig plaatsvonden) als een crisisperiode aangemerkt voor de psychiatrie (zie eerder in de Tijdlijn en bijv. dit redactioneel in het Tijdschrift voor Psychiatrie. Je zou echter ook kunnen zeggen dat deze periode, waarin individuele autonomie en ontplooiing maatschappelijk gezien centraal kwamen te staan, de grondslag legde voor een stevigere maatschappelijke verankering van de ggz in de daarop volgende decennia. De ggz groeide fors, en de overheid probeerde de gepaard gaande uitgavengroei te beperken en van het lappendeken aan instellingen (die via verschillende historische routes tot stand waren gekomen) een samenhangend en evenwichtig gespreid geheel te maken. |
|
1994 - DSM-IV
De DSM-IV was eigenlijk niet de vierde versie, want na de DSM-III volgde in 1987 de DSM-IIIR, die net als de derde editie onder de hoede van Robert Spitzer stond. Allen Frances, die meer dan Spitzer een klinisch psychiater was, stond aan het roer van de DSM-IV. De meest opvallende verandering aan de DSM-IV ten opzichte van de vorige edities was dat er niet zoveel veranderde: waar DSM-III terecht gezien wordt als revolutionair, en de DSM-IIIR bijna dertig nieuwe diagnoses toevoegde, terwijl er ook het nodige gesleuteld werd aan diagnostische criteria, was de insteek van Frances bewust conservatief.
|
|
1991 - World Wide Web
In 1991 werd het world wide web beschikbaar gemaakt voor commerciële partijen en in 1993 kregen ook particulieren toegang tot het web.
Met de ervaring van 20 jaar internet is het interessant commentaren te lezen uit deze tijd over wat het internet zou kunnen gaan betekenen voor maatschappij, de geest en de psychiatrie.
Wat betreft de geestelijke gezondheid somden Christensen en Griffiths in 2000 en 2003 een aantal mogelijkheden en potentiële problemen van het internet op. Toegang tot informatie, digitale hulpbronnen en online therapie leverden een forse potentiële winst in de toegankelijkheid van zorg op, zeker in gebieden die met grote geografische afstanden moesten omgaan. Maar kwantiteit en kwaliteit van de informatie zouden tot problemen kunnen leiden: hoe goede bronnen te vinden bij een overload aan data waarvan de betrouwbaarheid niet meteen duidelijk is?
|
|
1997 - De nieuwe zakelijkheid (3): GGZ Nederland en de ‘stille revolutie’
Ondanks de mislukking van een top-down reorganisatie van de ggz zoals eerder geschetst spreken Oosterhuis en Gijswijt-Hofstra toch van een stille revolutie in de ggz in de jaren tussen 1985 en 2005, met misschien wel duurzamere gevolgen dan de ‘jaren zestig’. De organisatie van zorg veranderde ingrijpend en de schotten tussen intra-, semi- en extramurale sectoren begonnen te verdwijnen. Vijf ontwikkelingen speelden daarin een rol: de AWBZ-financiering (1989) gaf een flinke impuls aan de beschermende woonvormen; instellingen anticipeerden op een stelselwijziging door samenwerking te zoeken o.a. via zorgprogramma’s; de eerste Multifunctionele Eenheden werden opgeleverd (die in Onder Anderen een belangrijke rol hadden gekregen in het verkrijgen van een gebalanceerd zorgaanbod); de Zorgvernieuwingsgelden gericht op transmurale samenwerking voor met name chronische geesteszieken; en de fusies van zorginstellingen in regionale ggz organisaties.
|
|
1997 - Big Business
De Decade of the Brain was ook het decennium waarin het gebruik van psychofarmaca wereldwijd fors toenam. Het voorkomen van psychische aandoeningen in de bevolking lag (net als met lichamelijke aandoeningen) altijd al hoger dan het aantal mensen dat daadwerkelijk behandeling zocht en kreeg, maar de verhoudingen veranderden. Zo verdrievoudigde het aantal mensen dat voor depressie werd behandeld tussen 1987 en 1997. De introductie van SSRI’s en ‘atypische antipsychotica’ gaf aanzet tot een periode van hoge activiteit vanuit de farmaceutische industrie binnen de psychiatrie. Het meest zichtbaar en mogelijk daardoor ook het meest controversieel was dit in de Verenigde Staten, waar onder Reagan al wetten waren aangenomen die private initiatieven binnen zorg en wetenschap stimuleerden. |
|
2000 - Omzien naar de psychiatrie (1): Millenniumnummer TvP
In januari 2000 verscheen het ‘Millenniumnummer’ van het Tijdschrift voor Psychiatrie. Via een serie terugblikken naar artikelen uit de beginperiode van het tijdschrift (eerste jaargang 1969) werd een aantal auteurs gevraagd te reflecteren op de actuele stand van zaken van het vak, en te speculeren over de toekomst. Tien collega’s leverden bijdragen over een breed spectrum van onderwerpen.
|
|
2000 - Omzien naar de psychiatrie (2): een geschiedenis van geschiedenissen
De mijlpaal 2000 nodigt uit terug te blikken op de vorige duizend jaar. Een geschiedenis van 1000 jaar zorg voor geestesziekte (waarvan ca. 200 jaar psychiatrie) kan echter alleen maar tekort gedaan worden door een stukje van een paar paragrafen. Wat wél kan, is die geschiedenis bekijken door het prisma van de ontwikkelingen in de geschiedschrijving zélf: de historiografie van de psychiatrie.
|
|