Wat moet u doen als u een schokkende gebeurtenis meemaakt?
Vlak na een schokkende gebeurtenis is het belangrijk dat u rust vindt en steun krijgt in uw eigen vertrouwde omgeving bij mensen die dichtbij u staan: familie, vrienden, collega’s. Er over praten kan helpen, maar dat hoeft niet. Niet iedereen heeft er behoefte aan om erover te praten. Of soms is het nog te moeilijk om erover te praten. Als dit voor u geldt, moeten uw naasten dit respecteren. Vaak helpt het om het ritme van het dagelijkse leven binnen niet al te lange tijd weer op te pakken.
Bij de meeste mensen is de schok na een psychotrauma van korte duur. Behandeling is bij hen niet noodzakelijk. Steun en een luisterend oor van familie en vrienden wel.
Wanneer moet u behandeld worden voor het psychotrauma?
Behandeling wordt nodig als u in uw emoties vast blijft zitten, als u erg gespannen bent of slaapproblemen houdt. Ook kan behandeling helpen als u onmogelijk kunt praten over het trauma, of als u alleen op een afstandelijke manier over het trauma kunt praten. Dat laatste kan namelijk betekenen dat u de gedachten aan de traumatische gebeurtenis probeert te vermijden, en daarmee uw angsten en andere emoties weghoudt. Als u dit overkomt, is het tijd om actie te ondernemen.
Hoe kunt u behandeld worden?
PTSS kan goed behandeld worden. Kern van de behandeling is dat u de confrontatie met de traumatische gebeurtenis aangaat in plaats van dat u deze probeert te vermijden. Dankzij de behandeling worden de emoties die u hierbij beleeft minder sterk en kunt u de ervaring verwerken.
- Welke behandeling het beste bij u past, hangt af van verschillende factoren, zoals de aard van het trauma, de frequentie, uw voorgeschiedenis, bijkomende aandoeningen of omstandigheden.
- Heftige gevoelens zoals woede en hevige angst kunnen de behandeling bemoeilijken. Soms moet de behandeling juist op deze klachten worden gericht.
- Depressieve klachten of andere psychische stoornissen kunnen de verwerking van het psychotrauma bemoeilijken. Uw arts kan besluiten om u eerst medicijnen te geven, zodat u daarna meer baat heeft bij de behandeling.
- U krijgt individueel of in een groep therapie. Werken in een groep kan heel steunend zijn omdat u er lotgenoten treft. U voelt zich niet langer alleen met het probleem. Een nadeel van groepen kan zijn dat het oproepen van de gebeurtenis en de emoties onvoldoende gebeurt. In dat geval is individuele therapie effectiever.
Bij voorkeur wordt PTSS behandeld met psychotherapie.
- Te veel alcohol, medicijnen of drugsgebruik maakt de behandeling ook moeilijker.
Trauma gerichte cognitieve gedragstherapie
Dit is de meest onderzochte effectieve behandeling van de PTSS. Het doel van de therapie is dat uw angsten en vermijdingsgedrag afnemen en verdwijnen. Daardoor kunt u de schokkende gebeurtenis meer accepteren als iets uit het verleden. Of, anders gezegd: bij een PTSS is het trauma nog in het hier en nu; na een geslaagde behandeling is het trauma voltooid verleden tijd.
In de behandeling begeleidt u therapeut u bij het opnieuw oproepen, zich herinneren, van de traumatische gebeurtenis. Ook leert u omgaan met de angsten en stemmingsklachten. Bij deze therapie wordt vaak als hulpmiddel een schrijfopdracht gegeven. Daarbij schrijft u het trauma en de gebeurtenissen als het ware van uzelf af. Als de angst nog te groot is, verdient het de voorkeur dat u eerst een behandeling met medicijnen krijgt voordat u met cognitieve gedragstherapie start.
Eye Movement Desensitization Reprocessing (EMDR)
Dit is een krachtige behandeling en even effectief als trauma gerichte cognitieve gedragstherapie. U richt zich op de emotionele lading van de traumatische herinnering. Terwijl u die herinnering oproept leidt de therapeut u af, bijvoorbeeld doordat uw ogen de handbewegingen van de therapeut volgt. De emoties verliezen daardoor geleidelijk hun heftigheid en doven als het ware uit. Daarmee vermindert de angst en de herinnering aan het trauma.
Medicijnen
Er zijn twee soorten medicijnen die toegepast worden bij de behandeling van de PTSS: rustgevende middelen en antidepressieve middelen. Ze zijn een onderdeel, maar niet de enige, behandeling van PTSS.
- De arts schrijft soms voor een paar dagen rustgevende middelen voor. Het helpt niet om ze langer te slikken. Er zijn sterke aanwijzingen dat deze medicijnen de klachten van PTSS kunnen verergeren en in plaats van rustgevend werken juist onrust verzoorzaken. Daarnaast kunt u aan deze medicijnen gewend raken, waardoor u er steeds meer van moet slikken om hetzelfde effect t bereiken.
- Antidepressiva (SSRI’s en venlafaxine (Efexor®) blijken ook goed te werken bij PTSS-klachten. Ze zijn wel minder effectief dan cognitieve gedragstherapie of EMDR. De dosering van deze middelen wordt geleidelijk opgebouwd. Het gunstige effect, vermindering van angst, treedt meestal na enkele weken op. Deze medicijnen worden meestal langdurig gebruikt.
Overleg met uw arts als u andere medicijnen of kruiden (bijvoorbeeld St. Janskruid), alcohol of drugs gebruikt. Die kunnen namelijk voor ongewenste bijwerkingen zorgen. Bij bijkomende problemen, zoals een depressie, kan het gebruik van medicijnen noodzakelijk zijn, omdat de ernst van deze problemen de psychotherapeutische behandeling belemmert.
Bijwerkingen van antidepressiva
Zoals alle medicijnen hebben antidepressiva bijwerkingen. De gevoeligheid voor bijwerkingen is per persoon echter verschillend. Behalve toename van angst kunnen zich, vooral in het begin van de behandeling met SSRI’s, ook misselijkheid, duizeligheid, diarree of moeite met poepen voordoen. Gewoonlijk nemen deze klachten af na de beginfase, dat wil zeggen na enkele dagen tot weken. Langer durende bijwerkingen kunnen zijn: minder zin in seks en zwaarder worden. Bij gebruik van venlafaxine kan bloeddrukstijging optreden. De bloeddruk moet daarom regelmatig worden gecontroleerd.
Wanneer bijwerkingen hinderlijk en lang aanwezig blijven kunt u met uw arts bespreken of u over moet gaan op een ander medicijn. Belangrijk is verder om te weten dat als u ineens stopt met deze medicijnen, u last kan krijgen van onttrekkingsverschijnselen. Bijvoorbeeld duizeligheid, opvliegers, trillen, onrust en een soort van ‘elektrische schokjes’. Stop dus nooit plotseling met uw medicijnen. Overleg eerst met u arts.
Hoe gaat het verder na een behandeling?
Als de behandeling is afgelopen, is het mogelijk dat PTSS klachten wegblijven. Helaas komen de verschijnselen bij sommige mensen weer terug. Een aantal “opfris” bijeenkomsten van cognitieve gedragstherapie of opnieuw starten met de medicatie kan dan zinvol zijn. Sommige mensen moeten vanwege het steeds terugkeren van met PTSS geassocieerde klachten langdurig medicijnen blijven gebruiken. Uit langdurige ervaring met antidepressiva is gebleken dat ze niet nadelig voor de gezondheid en niet verslavend zijn.