Hoe complexer en ernstiger de psychische problemen zijn – bijvoorbeeld bij gevaar voor zelfdoding of ernstig ontregeld en vreemd gedrag door een psychose - hoe meer de kinder- en jeugdpsychiater betrokken moet worden. Door zijn opleiding tot arts is hij gewend om diagnoses te stellen, behandelbeleid te maken en knopen door te hakken.
De kinder- en jeugdpsychiater is als enige bekwaam om te beoordelen of en welke medicatie kan worden voorgeschreven bij psychische problemen van kinderen. Ook heeft hij de bevoegdheid te onderzoeken of in specifieke situaties dwangmaatregelen noodzakelijk zijn, bijvoorbeeld door een geneeskundige verklaring voor een gedwongen psychiatrische opname af te geven.
De kinder- en jeugdpsychiater heeft zowel kennis van psychische problemen van kinderen, als van psychische problemen bij ouders. Dit is van grote meerwaarde om de draagkracht en draaglast van ouder(s) en het gezin in te kunnen schatten, en in het verlengde daarvan de benodigde zorg.