Het afgelopen jaar is er in de media veel aandacht geweest voor euthanasie en psychiatrie. De meeste aandacht kregen vaak relatief jonge patiënten met een psychiatrische aandoening die al langer een wens tot euthanasie hadden omdat ze aangaven ondraaglijk en uitzichtloos te lijden, zoals David. De behandelend psychiater kwam niet tot het besluit euthanasie te verrichten of de patieët stond al geruime tijd op de wachtlijst van Expertisecentrum Euthanasie (EE). In de gevallen die in de media verschenen, werd de hulp om te sterven vaak verricht door psychiaters die niet de behandelend psychiater van de patiënt waren of die werkzaam waren bij het EE. In de media vertelden de psychiaters die de euthanasie verrichten waarom zij die hulp wél gaven aan de patiënten en hielden zij een pleidooi voor de collegae psychiaters om verzoeken tot euthanasie op psychische grondslag vaker zelf te onderzoeken en euthanasie te verrichten. Menno Oosterhoff en Kit van Mechelen brachten samen een boek uit, Laat me gaan, met een beschrijving van de worstelingen waarmee een psychiater te maken krijgt bij een euthanasieverzoek. Inclusief ervaringsverhalen van patiënten uit hun praktijk. Oosterhoff kreeg na de publiciteit steeds meer verzoeken tot euthanasie. Hij richtte stichting KEA op om kennis over, begrip voor en de mogelijkheid van euthanasie bij psychische aandoeningen vergroten. Dit gebeurde parallel aan de oprichting van kennisnetwerk Thanet dat beoogt de zorg voor mensen met een persisterende doodswens bij ernstig psychisch lijden te verbeteren door hulpverleners in staat te stellen van elkaar te leren.
Complexiteit
Er was het afgelopen jaar aandacht voor de complexiteit van hulp bij zelfdoding en euthanasie bij psychiatrie in diverse media, zoals in Trouw, NRC, de Volkskrant en Medisch Contact waarin ook andere psychiaters hun visie gaven: Radboud Marijnissen, psychiater, onderzoeker aan het UMCG en coördinator van het NVvP-Platform Euthanasie en Psychiatrie, NVvP-voorzitter Niels Mulder en Sisco van Veen, psychiater en onderzoeker bij Amsterdam UMC en actief lid van Platform Euthanasie en Psychiatrie en Stichting 113 Zelfmoordpreventie. Het is duidelijk dat binnen de ggz de persisterende doodswens, en ook verzoeken tot hulp bij zelfdoding of euthanasie, besproken moeten kunnen worden met de patiënten en hun naasten. Het is belangrijk dat psychiaters en andere zorgprofessionals zich verhouden tot deze onderwerpen. De complexiteit, ontwikkelingen binnen diverse ggz instellingen en toename van interesse in het onderwerp door psychiaters kwamen als onderwerp in de media relatief minder aan bod.
Opinie
Een deel van de psychiaters ervoer een druk door de vele media-uitingen op de ruimte voor zorgvuldige afweging en besluit en reageerde daarop door opiniestukken naar kranten te sturen waarvan die van Esther van Fenema: De psychiater die euthanasie weigert bij geestelijk lijden, is niet laf (NRC), Sisco van Veen Eenzijdige berichtgeving brengt een goede psychiatrische euthanasiepraktijk verder weg (Villa media) en Joeri Tijdink Is al die aandacht voor euthanasie bij psychisch lijden wel gezond? (NRC) geplaatst zijn. Op het laatste reageerde Menno Oosterhoff met de opinie (NRC): Psychiaters, zie de rauwe werkelijkheid onder ogen.
Ontwikkelingen in en rond de NVvP
NVvP-voorzitter Niels Mulder stelt dat het belangrijk is om vanuit verschillende perspectieven met elkaar in gesprek te zijn over dit gevoelige en complexe onderwerp en goed af te stemmen tussen verschillende partijen. Het gesprek over euthanasie wordt intussen onder psychiaters en met patiënten steeds meer gevoerd. In en rond de NVvP zien we de volgende ontwikkelingen:
a. Oprichting ThaNet
Met (financiële) steun van het ministerie van VWS is begin2023 ThaNet opgericht, een kennisnetwerk voor psychiaters, andere ggz-professionals en ervaringsdeskundigen voor betere zorg voor mensen met een euthanasieverzoek of persisterende doodswens. ThaNet is een lerend netwerk voor en door zorgprofessionals die werken in GGZ-instellingen, ziekenhuizen en academische centra, waar elke psychiater vrij lid van kan worden, of zich op de nieuwsbrief kan abonneren. De website biedt onder andere een kennisdatabank en scholingsaanbod.
Netwerkpartners van Thanet zijn: Expertisecentrum Euthanasie, Commissie euthanasie en psychiatrie van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP), Afdeling Geneesheer-Directeuren Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP), Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE), 113 Zelfmoordpreventie, Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, De Nederlandse GGZ. MIND, SUPRANET GGZ, Stichting KEA.
b. (Na) scholing
Euthanasie is onderwerp in de psychiateropleiding. ThaNet en Prelum zijn bezig met een zeer uitgebreide geaccrediteerde nascholing. Ook het Expertisecentrum Euthanasie (EE) biedt nascholing over euthanasie. Consulenten euthanasie van EE kunnen ook vragen beantwoorden en/of psychiaters begeleiden tijdens het euthanasietraject, zodat een euthanasieverzoek binnen de vaste behandelrelatie van arts en patiënt kan blijven.
c. NVvP-Commissie Euthanasie
Het NVvP bestuur heeft recent besloten om het Platform Euthanasie en Psychiatrie om te zetten naar een commissie, zodat er meer beleidsondersteuning gegeven kan worden. Het huidige Platform zal daarmee opgeheven worden. Het Platform komt voor de laatste keer bij elkaar op het Voorjaarscongres 2024. De nieuwe commissie zal naar verwachting in juni van start gaan. Solliciteren is nog mogelijk tot 20 april.
d. Richtlijn Levensbeëindiging
Rondom de richtlijn Levensbeëindiging op verzoek bij patiënten met een psychische stoornis speelt momenteel een tweetal issues:
- Uitvoeringsproblemen: er is een tekort aan SCEN-artsen en psychiaters.
- Er zit een verschil tussen de Euthanasiecode van de RTE en de NVvP Richtlijn.
De NVvP gaat hiervoor via de CKZ twee parallelle paden inzetten als oplossingsrichtingen. Voor het eerste punt zetten we een tussentijdse reparatie d.m.v. een addendum op de richtlijn in. Hierbij zullen we een commentaar- en autorisatiefase volgen, zodat het veld betrokken wordt. Voor het tweede punt doen we een richtlijnherziening, met als deelopdracht te onderzoeken of en hoe we het verschil tussen de Euthanasiecode van de RTE en de NVvP Richtlijn Levensbeëindiging kunnen overbruggen.
e. Tijdschrift De Psychiater bereidt een themanummer euthanasie voor dat 14 juni uitkomt.
Nieuwe ontwikkelingen en praktijken binnen de ggz
Op diverse plaatsen zijn en worden nieuwe initiatieven ontwikkeld om elkaar binnen de ggz instellingen te steunen bij het behandelen van een euthanasieverzoek. Begeleidingscommissies, expertisenetwerken euthanasie, scholing, ondersteuning, gespreksgroepen over euthanasie en de aanhoudende doodswens. Het zijn voorbeelden van initiatieven die in steeds meer GGZ-instellingen en ziekenhuizen opgezet worden. Het verschilt per instelling hoe dat eruitziet. Bekijk de voorbeelden