Een PTSS kenmerkt zich door vier groepen verschijnselen die ontstaan als u een psychotrauma heeft doorgemaakt.
1. U heeft gevoelens van spanning en onrust die u voor de gebeurtenis niet had
Dit soort gevoelens uiten zich via woede-uitbarstingen, agressie of prikkelbaarheid, slecht slapen, concentratieproblemen, heel wakker en alert zijn en heftig schrikken van onverwachte dingen.
2. U beleeft de traumatische gebeurtenis steeds opnieuw in uw gedachten
In uw hoofd speelt zich steeds opnieuw de film van de traumatische gebeurtenis af. Dat heet een herbeleving, en dat komt niet alleen in nachtmerries en akelige dromen voor, maar ook overdag. U moet steeds maar weer aan de gebeurtenis denken en kan details niet uit het hoofd zetten. Soms handelt u alsof u nog midden in de gebeurtenis zit; het hier en nu is dan even heel ver weg. Als u in een situatie terecht komt die u doet denken aan de traumatische gebeurtenis, kunt u heel angstig worden, of andere heftige emoties voelen. Uw hart gaat sneller kloppen, of u begint te zweten. Dat kan ook als u ineens iets ruikt of er op een andere manier aan wordt herinnerd door een voorwerp, een datum etc.
3. U probeert prikkels te vermijden die u doen denken aan de traumatische gebeurtenis
U probeert te vermijden dat u opnieuw met emoties wordt overspoeld. Mogelijk gaat u daarom situaties uit de weg die u teveel herinneren aan de traumatische gebeurtenis. Sommige mensen krijgen geheugenverlies voor (delen van) de traumatische gebeurtenis, terwijl hun geheugen verder normaal functioneert.
4. U heeft minder belangstelling voor anderen en voelt minder emoties
U heeft minder interesse in de dingen die u vroeger wel leuk vond, in andere mensen, of in de toekomst. Dat wordt gevoelsarmoede genoemd. Het is moeilijker om uw gevoelens te laten zien, of het voelt alsof u bent vervreemd van de anderen. Alsof u er niet meer bij hoort. Deze verschijnselen kunnen sterk op een depressie lijken.
Naast deze vier verschijnselen van PTSS komen ook vaak schuldgevoelens voor, of ingehouden kwaadheid. Iemand kan zich bijvoorbeeld schuldig voelen omdat hij de traumatische gebeurtenis overleefd heeft, terwijl dierbare anderen omgekomen zijn. Bij mishandeling en seksueel misbruik komt het nogal eens voor dat het slachtoffer zichzelf daarvan de schuld geeft. Ingehouden kwaadheid komt vaak tot uiting als een verwijt aan anderen of aan autoriteiten dat zij niet genoeg hebben gedaan om de gebeurtenis te voorkomen.
Waar hebben kinderen last van als ze PTSS hebben?
Kinderen hebben dezelfde klachten als volwassenen, maar zij uiten het anders. Ze hebben bijvoorbeeld meer problemen met leren of met klasgenoten. Ze zijn stil en teruggetrokken, of juist heel erg druk. Ze hebben buikpijn of hoofdpijn zonder dat daar een goede verklaring voor is. ’s Nachts worden ze achtervolgd door nachtmerries.
Wat zijn de gevolgen als u PTSS heeft?
Een PTSS kan ernstige gevolgen hebben voor u en uw omgeving. Het is daarom belangrijk dat u professionele hulp zoekt wanneer de verschijnselen na een psychotrauma niet na verloop van tijd vanzelf afnemen. Hieronder beschrijven we een aantal gevolgen die vaak voorkomen bij mensen met PTSS.
- Mensen die langere tijd last hebben van PTSS, krijgen vaak ook andere psychische problemen zoals een depressie of angststoornis.
- Patiënten vervreemden van hun naasten wanneer ze niet kunnen praten over de ervaren psychotrauma’s, maar ook wanneer ze erg emotioneel blijven.
- Bij mensen die jong en langdurig getraumatiseerd zijn kan de ontwikkeling van hun persoonlijkheid verstoord raken. Zij hebben bijvoorbeeld onvoldoende zelfvertrouwen of zijn voortdurend achterdochtig.
- Bij gebeurtenissen als kindermishandeling en incest wordt vaak van slachtoffers gevraagd dat ze er over zwijgen. Niemand durft er over te praten. Juist bij deze vormen van trauma krijgen mensen last van veel angsten, depressies, minderwaardigheidsgevoelens en schuldgevoelens.
- Vanwege de angsten en heftige emoties, die bij een PTSS voorkomen, gaan sommige mensen te veel alcohol, drugs of rustgevende middelen (benzodiazepinen) gebruiken en raken daar soms aan verslaafd. Samen met de woede-uitbarstingen en prikkelbaarheid kan dit ook leiden tot (huiselijk) geweld.
- Mensen raken uitgeput, onder andere doordat ze slecht en onrustig slapen. Overdag werken wordt daardoor moeilijker. Men kan nauwelijks nog genieten van het dagelijkse leven. en soms geen toekomst meer ziet, kunnen mensen zich in zichzelf terugtrekken, sociale contacten verbreken en vereenzamen.
- Soms durven mensen zich niet te laten behandelen omdat ze bang zijn voor hun eigen emoties, omdat ze niet over het trauma kunnen praten, of omdat ze denken dat behandeling toch geen zin meer heeft.
Hoe verloopt een post-traumatische stressstoornis?
PTSS kan op alle leeftijden ontstaan, want mensen kunnen op alle leeftijden een psychotrauma meemaken. Een PTSS gaat bijna nooit vanzelf over. Er is vrijwel altijd een behandeling nodig om van de klachten af te komen. Meer dan de helft van mensen met een PTSS heeft zonder behandeling na vijf jaar nog steeds ernstige klachten.