De oorzaak van onverklaarde klachten is niet duidelijk omdat de oorsprong van de lichamelijke klachten niet goed is te achterhalen. Wel weten we uit onderzoek dat pijn of lichamelijk ongemak en emoties elkaar beïnvloeden. En dat sommige mensen voor die wisselwerking tussen lichaam en geest gevoeliger zijn dan anderen.
In de wetenschap zijn meerdere modellen ontwikkeld over hoe lichaam en geest elkaar beïnvloeden. De meest bekende zijn:
1. Emotie en stress model
Dit model gaat ervan uit dat emoties zoals angst of een sombere bui zich ook via het lichaam uiten. Zoals verbleken van schrik, rood aanlopen van woede, of een brok in de keel krijgen van ontroering. Daar bestaan in de Nederlandse taal allerlei uitdrukkingen voor, zoals: mijn hart staat stil, ik sta stijf van de schrik of hij spuwt zijn gal. Volgens dit model hebben heftige en langdurige emoties sterke invloed op het lichaam. Dit geldt vooral voor angst en stress. Langdurige stress kan aanleiding zijn voor verschillende lichamelijke klachten.
2. Cognitief model
Het cognitief model gaat er van uit dat niet de klachten bepalen hoe iemand zich daarbij voelt, maar hoe hij over de lichamelijke ervaring denkt. Een voorbeeld. Als iemand zich lichamelijk beroerd voelt en denkt ‘dit stelt niets voor, ik moet er niet op letten en gewoon doorgaan’, dan voelt hij zich lichamelijk anders dan wanneer hij denkt ‘dit voelt niet prettig, laat ik er maar rekening mee houden’.
3. Gevolgen model
Dit model gaat ervan uit dat onverklaarde klachten lichamelijke, psychische en sociale gevolgen kan hebben. Die maken de klachten erger en belemmeren het herstel. Door onverklaarde chronische vermoeidheid wordt iemand bijvoorbeeld somber en onderneemt minder. Dat versterkt de vermoeidheid.
4. Systeemtheorie
Het systeemtheoretische model gaat ervan uit dat mensen onderling veel invloed op elkaar hebben. Vooral binnen het gezin zijn die invloeden groot. De onderlinge relaties zijn van invloed op hoe mensen met hun lichamelijke klachten omgaan en hoe zij deze beleven.